Gedicht 85

Als er één gedicht is dat onlosmakelijk met Catullus is verbonden, is het wel zijn ultrakorte carmen 85. In twee versregels schreeuwt de dichter uit Verona zijn hartenpijn uit:

Odi et amo. quare id faciam, fortasse requiris.
nescio, sed fieri sentio et excrucior.

Ik haat en ik bemin. Waarom ik dat doe, vraag je misschien.
Ik weet het niet, maar ik voel het gebeuren en ik word gemarteld.

Opvallend is de afwezigheid in het Latijn van het lijdend voorwerp bij de werkwoorden ‘odi’ et ‘amo’. Maar een goede verstaander heeft maar een half woord nodig (en enige notie van hoe ingenieus Catullus zijn elegant dichtbundeltje, c. 1 lepidum libellum, componeerde door de gedichten in een allesbehalve willekeurige volgorde te plaatsen) om te weten dat de grote afwezige uiteraard Lesbia is, die, na de zoveelste scheve schaats, nog altijd zwaar begeerd wordt door Catullus. Misschien zelfs nog meer. Dat de dichter daar weinig genot uit haalt, tenzij een van masochistische aard, mag blijken uit het laatste woord ‘excrucior’: Catullus lijdt helse pijnen. Hij gaat eraan kapot.

Ook opvallend is de droge, feitelijke beschrijving van de kwaal waaraan hij lijdt. Dat heeft vooral te maken met het feit dat er haast alleen maar werkwoorden in het gedicht staan. Acht in totaal. Tel maar na. Je ziet Catullus bijna als patiënt bij een arts of een zielenknijper zitten, terwijl hij, half verdoofd door de pillen, zich beperkt tot de blote essentie, ontdaan van elke linguïstische frivoliteit.

Er zijn honderden vertalingen te vinden op het internet. Patrick De Rynck heeft 50 vertalingen verzameld in opdracht van Stichting Carptim (2017). En daar wil ik in al mijn vermetelheid nóg een vertaling aan toevoegen? Ik ben bang van wel. Maar lees mijn vertaling vooral als een erg vrije én speelse weergave van Catullus’ onnavolgbaar niemendalletje.