Zoilus krijgt er opnieuw van langs! (epigram 11.12)

11.12

Tuurlijk, Zoilus, krijg jij het driekinderrecht. (1)
Je hebt er zelfs al zéven in de wieg gelegd!
En dat voor iemand van jouw komaf. (2)
Chapeau, Zoilus! Petje af!

Noten bij de tekst:

(1) Ius trium liberorum: Het ius trium liberorum, wat letterlijk ‘het driekinderrecht’ betekent, was een voorrecht dat werd toegekend aan Romeinse burgers die ten minste drie kinderen hadden voortgebracht. Voor vrijgelaten slaven waren het minstens vier kinderen. Het recht was een direct gevolg van de Lex Iulia en de Lex Papia Poppaea, wetten ingevoerd door keizer Augustus in respectievelijk 18 v.Chr. en 9 n.Chr. Deze wetten waren bedoeld om Romeinse burgers te stimuleren om meer kinderen op de wereld te zetten. Het geboortecijfer was al een tijd aan het slabakken. Het ius trium liberorum had belangrijke financiële implicaties: Romeinse koppels moesten minder belastingen betalen en de man kon bepaalde openbare functies bekleden die niet toegankelijk waren voor kinderloze mannen. Voor vrouwen was het kinderrecht ook belangrijk: vanaf drie kinderen waren zij niet langer onderworpen aan de mannelijke voogdij (Lat. tutela) en konden zo erfenissen ontvangen die anders aan hun neus voorbijgingen. Maar het privilege werd ook toegekend aan mannen zonder kinderen. Martialis, die zelf geen kinderen had (we zijn er zelfs niet zeker van of hij getrouwd was), beroemt er zich in epigram 2.92 op dat hij op basis van zijn literaire kwaliteiten het ius trium liberorum verkregen heeft.
(2) In het Latijn staat er letterlijk “zolang niemand aan jou een moeder geeft, niemand een vader” (dum matrem nemo det tibi, nemo patrem) Hij was m.a.w. een “terrae filius”: een zoon der aarde, d.w.z. iemand van lage of onbekende afkomst.