Zoilus als walgelijke gastheer (epigram 3.82)

3.82

Wie een invitatie bij Zoilus durft accepteren,
kan evengoed bij een goedkope del dineren (1)
of nuchter deze tour de force presteren:
een drinkpartij bij Leda begeren.
Bekers zijn bij haar niet in gebruik.
Iedereen drinkt uit dezelfde, gebarsten kruik. (2)
Deze dingen verzinken in het niet,
als je Zoilus tijdens een maaltijd bezig ziet.
Volledig in het groen ligt hij op een bank, (3)
links en rechts gasten stotend in hun flank,
te midden van purperen kussens en zijde (4)
ligt hij, Zoilus, de vermaledijde.
Naast hem staat een ouwe mannenhoer,
die hem telkens bij een luide boer
een tandenstoker geeft: een roze veer of eentje van hout, (5)
Zoilus heeft al vanalles tussen zijn tanden gestouwd.
Wanneer het te warm wordt naar zijn zin,
schakelt hij een concubine in.
Zij beweegt, liggend op haar rug,
de groene waaier heen en terug.
De slaaf met mirtetak in de hand
staat voor het verjagen van vliegen garant. (6)
Soepel begint een slavin zijn lichaam te masseren.
Ervaren handen die hem van kop tot teen boetseren.
Eén vingerknip en de eunuch staat paraat:
even checken hoe het met de urine van de meester staat. (7)
Zijn dronken lul kan niet meer mikken,
dus moet híj het maar zien te flikken.
De meester richt z’n aandacht naar de slaven,
terwijl de honden zich aan culinaire hapjes laven:
zij zitten begerig aan de foie gras te likken.
De persoonlijke trainer zit van zwezerikken te bikken.
Voor de concubine zijn de malse duivenbillen.
Waarmee gaan wíj onze honger kunnen stillen?
Wij krijgen belabberde, Ligurische wijn te drinken,
wijn uit Marseilles, die uren in de wind naar rook zit te stinken! (8)
Hij toost op de gezondheid van zijn narrenslaven
en laat dienaars met de beste wijn aandraven. (9)
Die wordt in kristallen glazen geserveerd,
in karaffen van fluoriet gedecanteerd. (10)
Van Cosmus’ parfum is hij door en door nat. (11)
Jammer dat hij ons toen niet even vergat.
Zonder verpinken reikt hij ons vergulden schelpen aan.
Een arme hoer zou meteen aan het pommaderen slaan. (12)
Na de zoveelste beker wijn is hij helemaal perte totale.
Meteen steekt hij met een luid gesnurk van wal.
Wij moeten dat geronk stilzwijgend accepteren
en de goden met gebaren op een heildronk trakteren. (13)
Onverkwikkelijk zijn die pummel z’n streken. (14)
‘t Ergste van al: wij kunnen ons niet wreken.
Want als wij hem zouden naaien,
begint hij, Rufus, van plezier te kraaien! (15)

Noten bij de tekst:

(1) In het Latijn staat er ‘Summemmianas… uxores’, wat letterlijk betekent ‘echtgenotes uit de buurt van het bordeel (Lat. ‘lupunaria’) Memmiana. In die buurt trof je de goedkoopste prostituees aan die hun klanten vooral oraal ter wille waren.
(2) Leda was een typische naam voor een prostituee, ontleend aan het mythologische personage Leda, de koningin van Sparta die door Zeus in de gedaante van een zwaan verkracht werd. De prostituee Leda is erg arm: ze bezit zelfs geen drinkbekers. Gasten moeten dus rechtstreeks uit de kruik drinken. Dat hield een groot risico in: Leda bezat als goedkope prostituee een ‘os impurum’, een onreine mond vanwege het oraal bevredigen van haar klanten. Uit Leda’s kapotte kruik drinken doe je dus in principe alleen als je zó ver heen bent door de drank dat je geen benul meer hebt van wat je aan het doen bent. Als je bij Zoilus durft dineren, dan durf je alles. Ook nuchter je lippen aan Leda’s kruik zetten.
(3) Droeg je als man een groene outfit, dan stond je meteen als een verwijfd fatje te boek.
(4) De kleur purper was spreekwoordelijk duur, net zoals zijde. Zoilus bezit dus veel poen.
(5) De roze veer was van een flamingo afkomstig, de houten tandenstoker is van mastikhout vervaardigd. Zoilus kotert enkel met luxueuze stokjes tussen zijn tanden. Trimalchio, de rijke stinkerd uit Petronius’ Satyrica en met hetzelfde sop als Zoilus overgoten, gebruikt een tandenstoker van zilver.
(6) De mirtetak stond bekend om zijn lekkere geur. Daarmme kan Zoilus de stinkende walm uit zijn ‘os impurum’ maskeren.
(7) In het Latijn staat die job als volgt geformuleerd: delicatae sciscitator urinae. Een satirische grap uiteraard: Zoilus heeft een aparte slaaf in dienst die regelmatig zijn gezondheid checkt aan de hand van zijn urine. Hier wordt hij nog met een extra taak belast: Zoilus is zo dronken dat hij niet meer in de pispot kan richten.
(8) Om het verouderingsproces van jonge wijn te bespoedigen, werden de wijnamforen soms naast een rokende haard geplaatst. Te veel rook echter had een ongunstig effect op de smaak van de wijn. Die uit Marseilles bijvoorbeeld stond bekend om zijn slechte, rokerige smaak.
(9) Als wijn wordt hier opnieuw de wijn uit het jaar van Opimius vermeld (121 vóór Christus). Die wijn was in Martialis’ tijd uiteraard niet meer te drinken, maar dat jaar was zo’n fabelachtig goed wijnjaar dat de Romeinen de naam Opimius als kwaliteitslabel gebruikten voor uitzonderlijk goede wijn.
(10) Fluoriet of vloeispaat.
(11) Cosmus was een gekende parfumverkoper uit Martialis’ tijd.
(12) De zalf die in de mooie schelpen zit, is dus van belabberde kwaliteit.
(13) De gasten krijgen van de slaven de opdracht om stil te zijn, waarschijnlijk om de snurkende Zoilus niet te wekken. Er is evenwel nog een extra betekenis aanwezig: in Rome was het de gewoonte om na de eerste gang een stilte in te lassen als dank voor de goden. Zoilus wordt hier dus impliciet vergoddelijkt.
(14) Zoilus wordt in dit vers expliciet Malchio genoemd, een verwijzing naar Petronius’ personage Trimalchio, een populaire naam voor slaven. De naam zou kunnen afgeleid zijn van het Semitische woord voor koning. Het Griekse achtervoegsel -iõn wijst op een verkleinwoord: Machio is dus het equivalent van ‘regulus’ in het Latijn. Een spotnaam voor wie zich voornaam wil voordoen, maar dat eigenlijk niet is.
(15) De gasten willen wraak nemen door Zoilus oraal te penetreren. Helaas vindt Zoilus, vandaar zijn ‘os impurum’, dat fijn…

Geraadpleegde literatuur: Watson & Watson, Martial. Select Epigrams (Cambridge, 2003).

Verder lezen:

Meer weten over dinner parties bij de Romeinen? Lees dan mijn artikel in Hermeneus over dit onderwerp: klik hier.