SOS! (epigram 10.56)

In onderstaand epigram wordt een hele waslijst ziektes opgesomd. Van slechte tanden tot een etterende huig of een hernia (waarmee een verzakking van de ingewanden of het buikvlies werd bedoeld). Maar voor die ziektes, schrijft de ik-persoon in het epigram, bestaat er tenminste een remedie. Capabele artsen staan klaar om een slechte tand te trekken of om littekens te camoufleren. Maar bij wie kunnen de arme clientes, die de hele dag hun patronus moeten plezieren, terecht? Dát is de vraag!

10.56

De hele dag, Gallus, moet ik je slaafje spelen
en met talrijke bezoekjes je ego strelen.
Dagelijks loop ik de Aventijn op en af, (1)
drie tot vier keer, nooit een moment vrijaf.
Cascellius trekt of behandelt slechte tanden.
Ontstoken wimpers zit jij, Hyginus, weg te branden. (2)
Een etterende huig wordt door Fannius niet weggesneden,
maar door middel van medicatie bestreden. (3)
Eros camoufleert brandmerken van slaven. (4)
Hermes, de beste arts die we zagen,
opereert hernia’s alsof hij Aeskulapius’ zoon is. (5, 6)
Maar de gebrokenen, Gallus, wie helpt hen? Vertel dat eens!

Noten bij de tekst:

(1) Rome was gebouwd op 7 heuvels. De Aventijn is de meest zuidelijke. In de stichtingslegende van de stad speelt die heuvel een belangrijke rol: nadat de stad Rome gesticht was door de tweeling Romulus en Remus, barstte de strijdvraag los wie de eerste koning van de stad zou zijn en zijn naam aan de stad zou geven. Aangezien de leeftijd geen doorslaggevend argument kon zijn (Romulus en Remus waren als tweeling even oud), schakelde de twee broers de wil van de goden in. Romulus nam plaats op de Palatijn, Remus op de Aventijn. Ze wachtten geduldig op een teken van de goden. Remus zag als eerste zes gieren. Romulus nam eventjes later twaalf gieren waar. Hierop kregen de broers een dodelijke ruzie.
De Aventijn geniet de sympathie van de plebejers in Rome, die zich uit ontevredenheid over het huidige bestuur officieel afscheidden van de stad. De Aventijn bevond zich ook tot het jaar 49 n.Chr. buiten het ‘pomerium’ (de stadsgrenzen). Dat heeft ervoor gezorgd dat op de Aventijn veel tempels van vreemde goden werden gebouwd, al zijn er ook heiligdommen voor inheemse Romeinse goden terug te vinden.
(2) Waarschijnlijk bedoelt Martialis hier de aandoeningen trichiasis en distichiasis mee: oogziekten waarbij de wimpers verkeerd staan of groeien. In de oudheid werden de wortels van de ontstoken haartjes met een hete naald weggebrand.
(3) Een etterende huig kon in de oudheid ook geamputeerd worden, maar die behandeling hield grote risico’s in. Een alternatief was om de huig te behandelen door middel van medicatie. Zo vermeldt Plinius Maior in zijn Naturalis Historia een recept voor zo’n behandeling. Lees verder: MARTIAL AND THE DOCTORS: OPHTHALMOLOGY AND UVULECTOMY IN EPIGRAM 10.56 | The Classical Quarterly | Cambridge Core
(4) Littekens in de oudheid werden bijna altijd geassocieerd met slavernij. Wanneer een slaaf een misdaad pleegde, werd de aard van het misdrijf op zijn voorhoofd getatoeëerd: FUR (dief), FUG (weggelopen slaaf). Vrijgelaten slaven wilden deze sporen van hun verleden wegwissen. Het gebruik van pleisters of langer haar op het voorhoofd waren beproefde middeltjes. Maar Martialis alludeert hier op een praktijk van een arts om de littekens te verwijderen, misschien door middel van bepaalde zalfjes. Voor brandmerken bij slaven: zie ook epigram 2,29: De snoeshaan – Oschrijft
(5) Een hernia (entĕrŏcēle, ēs, f., = ἐντεροκήλη) is het woord dat de Romeinen gebruikten om een verzakking van de ingewanden of het buikvlies aan te duiden. Die verzakking ontstaat door het scheuren van vliezen en kan voor een groot gezwel in de teelballen zorgen. De behandeling bestond erin om een teelbal weg te nemen en vervolgens terug te plaatsen (zie Celsus, De Medicina VII, 19) of tot de definitieve verwijdering van een teelbal (zie Celsus, De Medicina VII, 22).
(6) Hermes wordt vergeleken met Podalirius, de zoon van Aeskulapius en een gerenommeerde arts.