Selius, de tafelschuimer

2.14

Onvermoeibaar is Selius in het onophoudelijk proberen
steeds ergens anders dan thuis te dineren.
In het Europapark, Paulinus, komt hij jou tegen. (1)
Non-stop begint hij jou de mouw te vegen.
Dat jij werkelijk sneller dan Achilles loopt!
Maar hij krijgt niet het antwoord waar hij op hoopt
en gaat verder naar het drukke Saeptaplein. (2)
Misschien zullen Chiron of Jason hem welwillender zijn? (3)
Neen? Dan maar de tempel van Isis geprobeerd, (4)
waar hij zich naast de vrouwenzitjes installeert. (5)
Vandaar naar de portiek met de honderd zuilen
en naar die met de platanen waar theatergangers schuilen. (6)
Ook de thermen van Fortunatus of Faustus worden niet door hem versmaad.
Zelfs in die van Gryllus en Lupus heeft hij al uitgebreid gebaad. (7)
Elk badhuis in de buurt bezoekt hij gezwind.
Maar de goden blijven hem ongunstig gezind.
Zie hem daar proper gewassen terug in het Europapark staan.
Misschien treft hij er een vriend bij een avondwandeling aan?
Jij, bronstige stier, en het meisje op je rug,
nodig Selius uit voor een diner en vlug!

Noten bij de tekst:

(1) ad Europen staat er letterlijk in de tekst; Europa is een mythologisch personage; ze werd als jong meisje ontvoerd en verkracht door Jupiter, die zich voor de gelegenheid in een stier had veranderd. Martialis is de enige die de naam van Europa als plaatsnaam vermeldt. Het moet dus een soort van ontmoetingsplek geweest zijn, maar of het daarbij concreet gaat om een fresco of een beeldengroep in een overdekte zuilengang of tuin is niet geweten. Omdat Paulinus, die in hetzelfde vers vermeld wordt, er aan het joggen is, heb ik het als park vertaald.
(2) Saepta: oorspronkelijk een omheinde plek (de zogenaamde ‘ovile’) waar verkiezingen gehouden werden. Julius Caesar begon aan een grootschalige renovatie van de site in marmer. Marcus Vipsanius Agrippa (63 – 12 v.Chr.) voltooide het werk en droeg het op aan Caesar: in 26 v.Chr. werd de site ingehuldigd als de Saepta Julia. Keizer Tiberius (42 v.Chr. – 37 n.Chr.) liet de verkiezingen niet meer op de Saepta doorgaan. Vanaf dan werd het een plek waar o.a. gladiatorenshows doorgingen. Vanaf 80 n.Chr. werd de Saepta een plek om te flaneren en winkels te bezoeken.
(3) vers 6 si quid Phillyrides praestet et Aesonides : ‘Phillyrides’ is een zogenaamd matronymicon. Het betekent letterlijk “de zoon van Philyra”, waarmee de centaur Chiron bedoeld wordt. ‘Aesonides’ is een patronymicon: Jason was de zoon van Aeson. Volgens Plinius Maior (NH 36.29) stond er op het Saeptaplein een beeldengroep van de centaur Chiron en van Jason, de held van de Argonautica.
(4) vers 7 Memphitica templa : hiermee wordt de tempel van Isis en Serapis bedoeld. Het heiligdom stond onder verschillende namen bekend: als Iseum, Isis Campensis en als Iseum et Serapeum.
(5) vers 8 cathedris… tuis : bedoeld worden comfortabele stoelen met armleuningen die vooral door vrouwen werden gebruikt. De tempel van Isis werd vooral door vrouwen bezocht.
(6) Bedoeld is de portiek aan de oostzijde van het theater van Pompeius, gebouwd in 55 v.Chr.
(7) De vier baden die opgesomd worden zijn privébaden. Ten tijde van keizer Constantijn (3de – 4de eeuw) moet Rome minstens 856 privébadhuizen geteld hebben. Vele van hen op het gelijkvloers van een appartementsgebouw.

Bron: Craig A. Williams, Martials Epigrams. Book Two. Edited with Introduction, Translation, and Commentary (Oxford 2004)