Filosofen in de epigrammen van Martialis: Decianus (2)

Vandaag kwam in de les Latijn over het participium Lucretia ter sprake. Volgens de Romeinse overlevering is zij de dochter van Titus Lucretius Tricipitinus en de vrouw van Lucius Tarquinius Collatinus. Zij stond bekend om haar schoonheid en nog meer om haar ‘castitas’, haar kuisheid, een deugd die vooral aan vrouwen opgelegd werd.

Lucretia werd verkracht door de zoon van de toenmalige Romeinse koning Tarquinius Superbus. Nadat ze haar vader en echtgenoot had laten zweren om haar te wreken, pleegde ze zelfmoord. Ze ging de geschiedenis in als een kuise en dappere vrouw. Een voorbeeld voor velen. “Ja?” onderbrak ik mijn eigen discours. “Het is al erg genoeg dat die vrouw verkracht werd, moet ze er dan ook nog het leven bij laten?” Mijn leerlingen schudden heftig van neen.

De literatuur van de oudheid telt redelijk wat verhalen van mannen die dapper en onverstoorbaar de dood in de ogen kijken en de hand aan zichzelf slaan. Vaak wordt de dood opgelegd en bijna altijd komt de filosofische achtergrond duidelijk in beeld. Check: Socrates, Seneca, Petronius, …

Martialis houdt er een andere mening op na: leven tot de laatste snik en genieten van wat het leven te bieden heeft. De slingers van het onvoorspelbare en grillige lot verdragen en voluit gaan, in vreugde én in pijn. Geen snelle exit kiezen, wanneer het leven niet meezit.

Martialis prijst zijn vriend Decianus, een hardwerkende advocaat, die net zoals Thrasea Paetus en Marcus Porcius Cato Minor, twee mannen die in het epigram vermeld worden, aanhanger was van het stoïcisme.

Thrasea Paetus werd in 66 n.Chr., na de mislukte coup op keizer Nero, gedwongen om zelfmoord te plegen.

Marcus Porcius Cato Minor kon het niet verdragen om in een wereld te leven die bestuurd zou worden door Julius Caesar. Volgens de legende probeerde hij zelfmoord te plegen door zich op zijn eigen zwaard te storten. Zijn bedienden konden zijn dood op het nippertje verhinderen en verzorgden zijn wonden. Maar toen ze vertrokken waren, verwijderde Cato eigenhandig de verbanden en trok met zijn vingers de hechtingen uit zijn eigen ingewanden. Die scène heeft tal van dramatische schilderijen opgeleverd.

Voor Martialis echter hoeft het allemaal niet te eindigen in vroegtijdig bloedvergieten…

Epigram 1.8

Een blinde volgeling van Thrasea of Cato ben je niet.
Twee mannen die iedereen als ware helden ziet.
Bij jou geen getrokken zwaard door de borst.
Je wil niet dat er met het leven wordt gemorst.
Dat is de houding, Decianus, die bij jou past.
Een andere zou me onaangenaam hebben verrast.
Wie zijn roem te danken heeft aan een snelle dood,
is in mijn ogen niet waarlijk groot.
Enkel hij die geprezen wordt zonder dood te gaan,
heeft zijn heldenplicht zoals het hoort gedaan.