Epigram boek XII.42

Over Keizer Nero doen de wildste en zotste verhalen de ronde. Zo zou hij, nadat hij zijn hoogzwangere vrouw Poppaea Sabina doodgeschopt had, in het huwelijksbootje zijn getreden met een man, Sporus, die als slaaf aan het keizerlijk hof verbonden was, Nero’s favoriet was en zelfs door hem ‘tot vrouw’ werd gemaakt. Sensationele verhalen beklijven en in onze eeuwige zoektocht naar spanning en avontuur zijn we eerder geneigd om die verhalen te geloven dan verhalen die genuanceerd zijn en veel dichter aanleunen bij de banale werkelijkheid van alledag.

Edward Champlin, een professor in klassieke talen en cultuur, interpreteert het verhaal over Nero’s huwelijk met Sporus als volgt: Nero was een keizer die een goede band met het volk veel belangrijker vond dan een goede band met de senaat te onderhouden. Bij volkse feestjes was de keizer dus van de partij. Een van de belangrijkste feesten voor het gewone volk waren de Saturnaliën, een soort carnaval dat startte op 17 december en drie tot zeven dagen duurde. Een belangrijk kenmerk van de Saturnaliën was het omkeren van het vaste rollenpatroon: zo werden de slaven bediend door hun meesters en mochten zij zich eventjes de koning te rijk voelen. Dat de keizer koos voor een radicale omkering van de rollen (als man trouwen met een tot vrouw omgebouwde man) gold als de ultieme saturnaliëngrap. Het volk zal er pap van gelust hebben, de senaatsgezinde politici iets minder.

Bij het zogenaamde eerste homohuwelijk uit de Oudheid moeten dus enkele kanttekeningen geplaatst worden. Dat moeten we ongetwijfeld ook doen bij het epigram dat Martialis schreef naar aanleiding van het huwelijk tussen Callistratus en Afer, de ene bebaard (barbatus), de andere ruig en stoer (rigido)…

XII. 42

Callistratus, ruig behaard, zal voortaan
als de vrouw van Afer door het leven gaan.
Gisteren zijn de stoere heren in ’t huwelijksbootje gestapt.
Geen enkel ritueel hebben ze daarbij aan hun laars gelapt.
De huwelijkstoorts werd aangestoken,
de ogen werden achter een vuurrode sluier weggestoken.
Een smeekbede werd tot de huwelijksgod gericht.
Zelfs voor het geven van een bruidsschat zijn ze gezwicht.
Ach Rome, heb je nu nog niet genoeg gezien?
Moeten ze nog een kind baren misschien?