Een vroegtijdige dood (epigram 11.91)

In onderstaand epigram betreurt Martialis de ‘mors immatura’ (de vroegtijdige dood) van een zevenjarig meisje, Canace. De ziekte (Lat horrida… lues, crudeles… morbi) tast vooral haar gezicht aan. Het zou hier kunnen gaan om syfilis. Die ziekte wordt onder volwassenen vooral verspreid via seksueel contact, maar kan ook tijdens de zwangerschap of de bevalling van moeder op kind overgaan. Men spreekt dan van congenitale syfilis bij het kind.

Syfilis is een verraderlijke ziekte: soms lijkt ze geheel verdwenen te zijn om na een tijd weer de lelijke kop op te steken. In de tweede fase ontstaan er wratachtige bultjes op de huid, in de derde en laatste fase worden de organen aangetast met de dood als gevolg.

Een andere mogelijkheid is lepra: ‘Lepra, in historische context vaak melaatsheid genoemd, is de oudst bekende besmettelijke ziekte. Duizenden jaren lang wist niemand hoe het ontstond. Men wist alleen dat lepra haar slachtoffers verminkte en kreupel maakte – en dat het dodelijk was.’ (bron: Lepra: Noorse arts loste het mysterie van de ziekte op | historianet.nl)

11.91

Canace, Aeolus’ nakomelinge, ligt in dit graf begraven.
De zevende winter is de laatste die de goden aan dit kleintje gaven.
Vreselijk! Een echte schande! Aan de voorbijganger die hier z’n tranen plengt:
dat hij hier geen klaagzang over de kortheid van het leven te berde brengt.
Droeviger dan de dood is de manier waarop:
een vreselijke ziekte vrat haar gelaat helemaal op.
Het kwaad nestelde zich in haar mond en tastte haar lippen aan.
Geen kusjes meer vooraleer haar lijfje op de brandstapel is gegaan.
Als we haar echt zo snel moesten verliezen,
had het noodlot toch wel een andere weg kunnen kiezen.
Maar de dood heeft haar de zoete mond gesnoerd.
Anders had ze de schikgodinnen zeker en vast ontroerd
en op andere gedachten gebracht:
om haar te laten gaan zoals ze was, lief en zacht.