De zelfmoord van Porcia

Porcia was de vrouw van Marcus Junius Brutus, dé Brutus die Caesar op de Iden van maart in het jaar 44 v.Chr. met een dolk in de rug stak. Caesar zou toen in het Grieks zijn laatste woorden tegen deze Brutus gesproken hebben: “Kai su, teknon?”, of in het Latijn: “Tu quoque, fili mi?” (Jij ook, mijn zoon?). De woorden zijn spreekwoordelijk geworden in de context van ultiem verraad. Na de nederlaag in de slag bij Philippi pleegde Brutus zelfmoord.

Diezelfde Porcia was ook de dochter van Marcus Porcius Cato, kortweg Cato Minor om hem te onderscheiden van zijn overgrootvader. Cato Minor was een overtuigd republikein en een fervent tegenstander van Caesar. Ook Cato pleegde zelfmoord, toen Caesar in 46 v.Chr. het leger in de stad Thapsus had verslagen. Van gratie wilde Cato niks weten. Hij weigerde te buigen voor Caesars macht.

Porcia doet in onderstaand epigram haar man en vader alle eer aan door hun voorbeeld te volgen. Alleen wordt haar zelfmoord flink lastig gemaakt door haar huisgenoten, die elk scherp wapen weggestoken hadden. Maar Porcia was even inventief als vastberaden…

1.42

Brutus had zich van het leven beroofd.
Dat bericht heeft in Porcia’s ogen het licht gedoofd.
Verwoed zocht ze naar een wapen,
maar nergens viel er een mes of een dolk te rapen.
Elk wapen hadden haar huisgenoten verstopt.
“Denken jullie zó mijn dood te hebben gestopt?
Hebben jullie dan níks van m’n vader opgestoken?” (1)
De kolen die in het haardvuur lagen te roken
verdwenen in haar gulzige mond.
Een zwaard is niet nodig, stelletje moeiallen, voor een dodelijke wond!

Noot bij de tekst:

Volgens de legende probeerde Cato zelfmoord te plegen door zich op zijn eigen zwaard te storten. Zijn bedienden vonden hem op de grond en verzorgden zijn wonden. Cato wachtte tot ze vertrokken en verwijderde toen de verbanden. Met zijn vingers trok hij de hechtingen uit zijn eigen ingewanden en volbracht zo zijn poging tot zelfmoord.