De Romeinse blingbling-cultuur (epigrammen 3,29 en 11,37)

De juwelen maken de man

De Romeinse cultuur heeft, geloof het of niet, heel wat gemeen met de hiphop-cultuur. Het showelement met nadruk op de vestimentaire blingbling is in beide culturen opvallend aanwezig. Kanye West, Lil Jon, Slick Rick, … allen dragen ze kettingen en ringen die uit de grafkamer lijken te komen van een rijke vorst met een exuberante kledingstijl. Hun outfit moet immers hun ‘flyness’ etaleren: hun status en succes, hun talent om er scherp en cool uit te zien. ‘Met mij valt niet te sollen. Ik ben een bad guy met connecties in de onderwereld. Ouders houden hun dochter achter slot en grendel.’ Zoiets.

Ook in de Romeinse cultuur waren kledij & attributen belangrijk om je politieke invloed en rijkdom zichtbaar te maken. Droeg een Romein twee smalle rode strepen (Lat. clavi) op de tunica, dan was hij ridder. Een tunica was het basiskledingstuk voor een Romein, een soort van korte jurk tot boven de knie. Wanneer een Romein op zeer formele aangelegenheden verwacht werd, droeg hij boven die tunica een toga. Handig was een toga evenwel niet: met een breedte van 2.5 m en een lengte van 6.5 m hadden de Romeinen vaak hulp van hun slaven nodig bij het aantrekken ervan. Twee brede purperen strepen op de tunica én een purperen rand aan de toga? Senator.

Maar er waren nog manieren om te laten zien tot welke stand je behoorde, het dragen van ringen bijvoorbeeld. Volgens Plinius Maior, auteur van het boek Naturalis Historia, werden er pas ringen gedragen vanaf 305/ 304 v.Chr. In het begin waren de ringen zeer eenvoudig: de grondstof was ijzer en er kwamen geen edelstenen aan te pas. Enkel mannen die enige rol van betekenis in de maatschappij vervulden (een praetor bijvoorbeeld) mochten zo’n sobere ring dragen.

Vanaf 321 v.Chr., vertelt Plinius, droegen de mannen met een curulisch ambt een gouden ring. Curulisch (Lat. curulis) werden in Rome de hoogste staatsambten genoemd die het voorrecht bezaten op de ‘sella curulis’ plaats te nemen: een ivoren vouwstoel zonder leuningen. Vanaf 216 v.Chr. mochten ook mannen van de ridderstand een gouden ring dragen, het zogenaamde ius anuli aurei. Maar vanaf de late Republiek eigenden ook mannen die níet tot de ridder- of senatorenstand behoorden zich dat privilege toe. “Pronkzucht heeft op dit gebied, zoals op alle andere terreinen, veel variaties geïntroduceerd. Men liet geraffineerd fonkelende edelstenen monteren en belaadde z’n vingers met zo’n imposant vermogen, zoals ik in het boek over edelstenen uiteen zal zetten.” schrijft Plinius (NH 33.22, vert. Joost van Gelder, Mark Nieuwenhuis & Ton Peters)

En toen was het hek van de dam: rijke parvenu’s pakten uit met zware, gouden ringen waarin grote edelstenen schitterden. Ze droegen een volledig purperen toga en flaneerden zo door de stad als een bron van ergernis voor Romeinen met een conservatieve moraal, die al die nouveaux riches even belachelijk als verwerpelijk vonden. Zoïlus was zo’n schaamteloze snoever. In het verleden een slaaf, maar sinds zijn vrijlating een eques wannabee.

3.29

Z’n vroegere kettingen met dubbele voetboei is Zoïlus’ offer
aan jou, Saturnus. Nu draagt hij chiquere ringen, de poffer!

11.37

Zoilus, al dat goud lijkt die arme edelsteen te versmachten.
Zichtbaar blijven vergt het uiterste van z’n krachten.
Vroeger zat die ring aan je beide enkels vast.
Voor één vinger is die ring toch een veel te zware last?

Verder lezen?

Kelly Olson, Masculinity and Dress in Roman Antiquity (New York 2017)

Een artikel over de geschiedenis van de hiphop bling:: A Brief History of Bling: Hip-Hop Jewelry Through the Ages (highsnobiety.com)

Verder kijken?

How Did the Ancient Romans Actually Dress? klik hier