De eeuwige student (epigram 2.64)

In onderstaand epigram twijfelt een zekere Laurus, een fictief personage, tussen twee jobs: die van retor (Lat. rhetor) of die van advocaat (Lat. causidicus). Een retor onderwees de kunst van de welsprekendheid, een advocaat bracht die kunst in de praktijk door te pleiten. Het onderscheid tussen een retor en een advocaat wordt verder in het epigram uitgewerkt: een retor is actief in scholen (v7 schola), een advocaat pleit de ziel uit z’n lijf op de centrale marktpleinen (v7 fora). Op het Forum Romanum gingen zoveel processen door dat het standbeeld van de sater Marsyas, dat op het plein stond, ook al de kunst van het pleiten onder de knie had, grapt Martialis in vers 8.
Martialis smokkelt het thema van Memento mori! (Denk eraan dat je doodgaat) in het epigram. In het laatste vers stelt hij dat Laurus, die maar blijft twijfelen wie hij is (v10 quid sis), binnenkort wel eens helemaal níets zou kunnen zijn (v10 iam potes esse nihil), dus: dood. ‘Begin eraan, vooraleer het te laat is!’ is de duidelijke boodschap van Martialis. En dus wordt Laurus verschillende keren aangemaand om actie te ondernemen. Dat gebeurt het duidelijkst in vers 9 Heia age, rumpe moras.

2.64

“Ik word retor!”, “Nee, ik word advocaat!”
Je mening verandert zo vaak, Laurus, terwijl je praat.
Intussen is het tijdperk van Peleus, Priamus en Nestor verstreken (1)
en nóg zit jij het hoofd over je carrière te breken.
Straks ben je oud genoeg om in pensioen te gaan
zonder ooit een klop te hebben gedaan.
Als je het talent en de goesting bezit,
moet je beginnen! Hop, vooraan in ‘t gelid!
Drie retoren hebben in één jaar tijd het loodje gelegd.
Hoog tijd dat jij begint als verdediger van het recht!
Lang genoeg op de schoolbanken gezeten,
tijd om op het forum te staan zweten.
De fora zijn een broeihaard van processen.
Zelfs Marsyas kan pleiten na zoveel lessen.
Hoelang moeten wij jouw getreuzel nu nog verdragen?
Straks ben je dood en kunnen we jou niks meer vragen.

Noot bij de tekst:

(1) Martialis citeert hier drie figuren die iets te maken hebben met de Trojaanse oorlog: Peleus was de vader van Achilles, Priamus was de koning van Troje en Nestor was een Griekse held, die bekend stond om zijn hoge leeftijd en zijn retorische skills.