Epigram boek IX.41

Het literaire materiaal uit de oudheid over masturbatie is beperkt: enkel komedies, satiren en epigrammen leveren wat op. Uit de Latijnse teksten kunnen we een negatieve waardering afleiden: masturbatie werd bij de Romeinen vooral in verband gebracht met de lagere bevolkingsgroepen, zoals slaven. Men masturbeerde ook alleen maar met de linkerhand. Links had voor de Romeinen immers een negatieve connotatie, wat vandaag nog steeds voortleeft in ons woord ‘sinister’ (het Latijnse woord voor ‘links’).

Onderstaand epigram van Martialis roept één belangrijke vraag op: in hoeverre mogen we de tekst lezen als een bijdrage aan de ethiek op seksueel vlak? Martialis staat immers bekend als een lichtzinnige en spottende dichter en in de laatste verzen (“ipsam crede tibi naturam dicere rerum/ ‘Istud quod digitis, Pontice, perdis, homo est.’) lijkt Martialis heiliger dan de Roomse paus. Volgens Werner Krenkel, een classicus uit Duitsland, die in 1979 al het materiaal over masturbatie bijeen heeft gesprokkeld en die er een lijvig artikel over geschreven heeft, wilde Martialis vooral een knipoog geven richting de bevolkingspolitiek van keizer Domitianus. De tekst hoeft dus niet al te zwaar opgevat te worden, hoewel de houding tegenover masturbatie hoe dan ook negatief is.

IX. 41

Jouw afkeer om te vrijen, Ponticus, is bijzonder groot.
Niet een vrouw, maar je linkerhand lenigt elke seksuele nood.
Dat is iets wat het verstand te boven gaat!
Wat een smerige en verdorven misdaad!
Horatius hoefde maar één keer te vrijen
en negen maanden later lag er een drieling te schreien.
Mars heeft Rhea Silvia tot één verboden avontuurtje verleid(1)
en negen maanden later was de geboorte van haar tweeling een feit.
Nooit waren die kinderen geboren,
als de vaders hun zaad niet in moeders schoot hadden verloren.
Maar jij die steeds met de hand je vuige begeerte smoort.
Besef goed, Ponticus: wat je doet, is moord!

Noot bij de tekst:
(1) Rhea Silvia was een Vestaalse priesteres en Vestaalse priesteressen mochten per definitie geen seksueel contact hebben met mannen. Werden zij toch van ontucht verdacht, dan werden ze bij bevestiging van het vermoeden levend begraven. Een interessant filmpje over de Vestaalse maagden vind je hier.