Epigram boek I.90

Een van de kenmerken van een patriarchale samenleving is dat de seksualiteit van de vrouw argwanend bekeken wordt. Dat was bij de Romeinen dus niet anders. De seksualiteit van de Romeinse vrouw werd stevig ingesnoerd. Zij moest vooral pudica zijn, kuis en zedig. De Pudicitia werd door de Romeinen gepersonifieerd als een matrona, een getrouwde vrouw, wier tunica tot aan de enkels reikte en die op het punt stond haar gelaat zedig achter een sluier te verbergen.

Valerius Maximus, een schrijver uit de 1ste eeuw na Christus en een tijdgenoot van Martialis, beschrijft in zijn ‘Facta et dicta memorabilia’ hoe er vroeger wedstrijden in kuisheid georganiseerd werden, waarbij er kransen uitgereikt werden aan vrouwen die slechts één huwelijk hadden gekend:

2.1.3 Quae uno contentae matrimonio fuerant corona pudicitiae honorabantur: existimabant enim eum praecipue matronae sincera fide incorruptum esse animum, qui depositae uirginitatis cubile egredi nesciret, multorum matrimoniorum experientiam quasi legitimae cuiusdam intemperantiae signum esse credentes.

Vrouwen die tevreden waren geweest met één huwelijk werden geëerd met de krans van kuisheid. Zij (nl. de voorouders) geloofden immers dat een getrouwde vrouw pas dán niet verdorven was, wanneer haar trouw oprecht was geweest door het bed, waarin ze als maagd gelegen had, niet te verlaten. Verschillende huwelijken werden door de voorouders gezien als een teken van een min of meer legitieme bandeloosheid.

In Romeinse grafschriften wordt die toewijding aan slechts één echtgenoot ook vermeld, zoals in het grafschrift van de 67-jarige Prudentia (CE 736): … uni devota marito. Je zal maar de pech hebben als jonge deerne je kersverse echtgenoot in een of andere oorlog te verliezen. Dan kon je meteen fluiten naar het feestje met de kuisheidskrans.

Maar de pudicitia ging veel verder dan het standvastige huwelijk: vrouwen namen beter ook niet het voortouw in de slaapkamer. Dat was immers de taak van de man, die zich als een actieve minnaar moest manifesteren. De actieve vrouw die zelf de regels van het minnespel bepaalde wordt in satirische teksten als een manwijf neergezet. En de man die zich liet domineren was een slappe vod die zich waarschijnlijk ook nog liet penetreren. Laat staan dat een vrouw zich pas echt als een man ging gedragen en geen man, maar een andere vrouw tussen de lakens verkoos! Dergelijke vrouwen, over wie bijzonder weinig geschreven is in de Oudheid, worden in het Latijn een ‘tribas’ genoemd.

Nee, geen gelijkwaardigheid tussen man en vrouw. De man mocht z’n piemel in om het even welk gaatje duwen, zolang het niet dat van een getrouwde vrouw, een Vestaalse priesteres of een volwassen, vrijgeboren mannelijke burger was. Een lesbische vrouw?! Nee, daar kregen die Romeinse mannen kop noch staart aan.

I. 90

Ik zag jou, Bassa, nog nooit met een andere man op stap
en over jouw ontrouw hoorde ik nog geen enkele grap.
Waar je ook gaat, wat je ook doet,
enkel vrouwen volgen jou op de voet.
Je lijkt kuiser dan een vrouw uit een epos,
maar intussen neuk je er stevig op los.
Door kut tegen kut te stoten,
vrij je als een man zonder kloten.
Een prijs voor wie dit raadsel oplossen kan:
hoe pleegt een vrouw overspel zonder man?